Datum: 21 oktober 2020 
Van: Adviesraad Natuur en Milieu
Aan: College van B&W gemeente Deventer

Geacht college,

In deze brief geeft de adviesraad Natuur en Milieu haar advies over het ‘Uitvoeringsprogramma maatregelen grondstoffenplan 2020-2024’. Binnenkort neemt de gemeenteraad een besluit over dit uitvoeringsprogramma; dit advies wil daaraan een bijdrage leveren.

Deventer is tot nu toe succesvol geblekenin haar afvalbeleid. Onze scheidings-percentages en de overblijvende hoeveelheid restafval steken gunstig af bij de landelijke cijfers. In het uitvoeringsprogramma worden veranderingen voorgesteld, vanwegeARBO-overwegingen en verschuivingen in afvalkosten en -baten. De adviesraad erkent het belang van deze factoren, maar constateert ook dat de beoogde veranderingen risico’s met zich meebrengen voor het functioneren van afvalinzameling en -scheiding. Het onderzoek dat over afvalinzameling bestaat laat vooral zien dat hoe actiever een gemeente zich opstelt bij inzameling, hoe beter afvalscheiding en hergebruik slagen. Er is een reële kans dat recycling en hergebruik achteruit zullen gaan wanneer gemeente voor papier en glas overgaat van halen naar brengen. Het is dus nodig om burgers actief te blijven betrekken en door goede monitoring een vinger aan de pols te houden. In concreto wijst de adviesraad op de volgende zaken.

1. De medewerking van burgers is onmisbaar bij inzameling. Dat staat ook duidelijk vermeld bij de aandachtspunten: “Inzet en input van bewoners is cruciaal”. Maar in de speerpunten komt het niet zo naar voren. Het speerpunt dat zich expliciet richt op burgers is negatief geformuleerd: ontwijkgedrag verminderen. De adviesraad zou dit speerpunt liever breder zien: “betrokkenheid vergroten en ontwijkgedrag verminderen”. Daarmee is de toon positiever en wordt het belang onderstreept van de diverse maatregelen jegensburgers die in het programma worden genoemd.
   
   
2. Cambio en het programma ‘Deventer Schoon Familie (DSF)’ krijgen een belangrijke plaats, onder andere als het gaat om afvalcoaches. De aanpak van DSF, gericht op het betrekken van burgers, is positief, maar de vraag is of deze aanpak overal voldoende effectief is en dekkend voor de gemeente als geheel. Cambio valt onder Circulus-Berkel, een private ondernemingdie gebonden is aan regels van de markt; in recente jaren is de inzet van Cambio, naar onze indruk, beperkt geweest tot een enkele specifieke acties en projecten. Goede uitzonderingen niet te na gesproken, is de informatie die Deventer burgers krijgen over hun bijdrage aan afvalinzameling en -scheiding heel beperkt. Het is heel nuttig dat naast Cambio ook de Ulebelt is ingeschakeld als informatiepunt. Maar het is aan de gemeente om erop toe te zien dat deze beide organisaties op een toereikende manier communiceren naar burgers in de gehele gemeente. De gemeente dient daartoe de middelen te verschaffen en waar nodig ook zelf de communicatietaken op zich te nemen. Zij blijft immers eindverantwoordelijk voor het afvalbeleid en de uitvoering daarvan.
   
   
3. Het uitvoeringsprogramma noemt de communicatie met burgers maar maakt niet duidelijk waarover die communicatie zou moeten gaan.De adviesraad ziet hier tenminste 3 belangrijke onderwerpen. 
   
   

   - Waarom verandering nodig is: uitleg waarom de gemeente de voorgestelde wijzigingen in gaat voeren; daarbij is het ook belangrijk om uit te leggen waarom nascheiding op dit moment nog geen optie is, maar mogelijk in de toekomst wel.

   - Wat er precies van burgers gevraagd wordt: maak zo duidelijk mogelijk welke praktische veranderingen er zullen komen, en om welke wijken het daarbij gaat.

   - ‘What’s in it for me’: het is voor burgers belangrijk dat zichtbaar wordt wat zijzelf winnen bij een actieve medewerking aan hergebruik en recycling. Dat kan een kostenbesparing per huishouden zijn, maar ook een collectieve beloning (bijv. een gemeenschappelijk voorziening), of een motivationele beloning: wat hebben de inspanningen opgeleverd voor het milieu?

4. Het is goed dat het uitvoeringsprogramma expliciet ingaat op wat er door wie gemeten moet worden om de activiteiten in het programma te monitoren. Maar deze zaken zijn nog weinig gespecificeerd. Omdat de gemeente veel taken door anderen laat uitvoeren horen daar meetbare afspraken met de uitvoerenden bij,met duidelijk vastgestelde criteria voor succes. Behalve duidelijke informatie over afvalstromen en ongewenste neveneffecten zoals vermenging van stromen, zwerfvuil en dumping, zou ook een duidelijk plaatje van kosten en baten zeer zinvol zijn voor het bijsturen van afvalbeleid. Bij deze rapportages horen bovendien duidelijke toelichtingen en samenvattingen, zodat BenW en gemeenteraad deze gegevens kunnengebruiken bij het checken en bijstellen van het afvalbeleid. Een helder en eenvoudig uittreksel van deze monitoring zou bovendien gebruikt kunnen worden in de communicatie naar burgers.
5. Verder pleit de adviesraad voor meer ambitie bij het programmapunt “verduurzaming verenigingen, scholen en andere maatschappelijke organisaties en evenementen”. Voor het komende jaar is daar één pilot bij een vereniging gepland. Waarom geen pilots bij enkele verschillende organisaties? Dat vraagt geen overdreven inspanningen en geeft veel beter inzicht en de succes-en faalfactoren. Tenslotte wijst de adviesraad op het belang van educatie op basisscholen; voor afval is dit heel tastbaar te realiseren en de doorwerking daarvan in het milieubewustzijn van burgers is groot. 
   
   

Met vriendelijke groet,

namens de adviesraad

Kris van Koppen (voorzitter).